Wzmacniacz lampowy SE (Single-Ended) to typ wzmacniacza audio opartego na lampach elektronowych, który w stopniu mocy, który za pomocą pojedynczego elementu wzmacniającego (lub kilku połączonych równolegle) wzmacnia cały przechodzący przez lampę mocy sygnał. Jest to jeden z rodzajów konfiguracji stopnia prądowego we wzmacniaczach mocy. Przeciwieństwem układu Single-Ended jest układ push-pull – określany jako układ przeciwsobny, w którym sygnał po rozdzieleniu w inwerterze na dwie odwrócone w fazie połówki jest wzmacniany w stopniu mocy, a następnie sumowany, na przykład w transformatorze głośnikowym. W przypadku układów Single-Ended w stopniu mocy na jeden kanał może pracować minimalnie jedna lampa mocy, w przypadku układów push pull używa się dwóch lub więcej lamp do wzmocnienia dwóch połówek rozdzielonego sygnału. Wzmacniacz SE działa na zasadzie wzmocnienia całego sygnału przez jedną lampę lub połączony równolegle zestaw lamp mocy (Parallel Single Ended) pracujących w stopniu wyjściowym.

Wzmacniacz lampowy single ended

Wzmacniacze audio w układzie single-ended z pojedynczą triodą pracującą w stopniu końcowym wzmacniacza, były historycznie pierwszymi układami wzmacniającymi sygnały dźwiękowe. Układy Single-Ended charakteryzują się dużym zużyciem energii i niską sprawnością – moc oddawana do głośnika może być kilkadziesiąt razy niższa od mocy pobieranej przez wzmacniacz. Ze względu na typ swojej konstrukcji – głównie przez polaryzację lampy mocy zazwyczaj w klasie A – przez stopień wyjściowy w układzie single-ended stale przepływa wysoki prąd spoczynkowy i nawet przy braku sygnału praca wzmacniacza powoduje ciągły pobór mocy powodując, że pobierana energia zamienia się w ciepło.

Prostota konstrukcji

Wzmacniacze SE są znacznie prostsze w budowie niż wzmacniacze push-pull, co często przekłada się na bardziej naturalne brzmienie. Jedną z zalet konstrukcji SE jest możliwość ustalenia punktu pracy w najbardziej liniowym odcinku charakterystyki lamp mocy.

Brzmienie

Wzmacniacze SE są cenione za ich ciepły, pełny i harmonijny dźwięk, z charakterystycznym „lampowym” brzmieniem. Sposób działania układu Single-Ended sprzyja produkcji parzystych harmonicznych, co dodaje muzyce pewnego rodzaju muzykalności i gładkości. Ze względu na to, że sygnał nie jest dzielony i można ustawić zakres pracy lamp mocy w najbardziej liniowym fragmencie ich charakterystyk, praca układów SE jest liniowa przez cały cykl.

Moc wyjściowa

Zazwyczaj wzmacniacze SE oferują niższą moc wyjściową w porównaniu do wzmacniaczy push-pull, co może ograniczać ich zastosowanie do konieczności napędzania bardziej efektywnych kolumn głośnikowych lub do użytku w mniejszych pomieszczeniach.

Transformator wyjściowy

Wzmacniacze SE wymagają wysokiej jakości transformatora wyjściowego, który przenosi sygnał audio z lampy na kolumny głośnikowe. W tym przypadku transformator głośnikowy jest kluczowy dla jakości dźwięku, ponieważ musi poradzić sobie z szerokim zakresem częstotliwości i dużymi wartościami prądu stałego. Wadą są znacznie większe zniekształcenia, niż te które występują w układach push-pull.

Efektywność

Wzmacniacze SE są zazwyczaj mniej efektywne niż wzmacniacze tylu push-pull, co oznacza, że większa część energii jest tracona w postaci ciepła.

Zastosowanie

Wzmacniacze SE są szczególnie popularne wśród audiofilów i entuzjastów lampowego sprzętu audio, którzy bardziej cenią sobie jakość dźwięku niż moc wyjściową. Układy Single-Ended znajdują zastosowanie w wysokiej klasy systemach audio, gdzie liczy się przede wszystkim jakość odtwarzanego dźwięku, zwłaszcza w tzw. układach lampowych hi-end.

Schemat wzmacniacza Single-Ended

Jednym z najprostszych przykładów schematów lampowych wzmacniaczy gitarowych jest wzmacniacz Fender Champ 5C1.